Bukittingi ve Kadinlarin Yonettigi Minankabau Kabilesi ( Bati Sumatra, Endonezya)

Bati Sumatra'da denizden 950 metre yuksekligi ile sicaktan bunalan Endonezyalilari ve dogal guzellikleri ile turistleri miknatis gibi ceken Bukittingi ayni zamanda anaerkil Minangkabau kabilesinin en yogun yasadigi sehirlerden. Minangkabau'lar son derece inancli Muslumanlar ve ayni zamanda anaerkil bir topluluklar, ilginc bir birlesim.

Bukittingi ve cevresini yerli bir motorlu rehber tutarak dolastim. Raji , 23 yasinda universiteyi yeni bitirmis Minankabau.
Bukittingi cevresindeki yerlesim merkezlerindeki ilginc yapilari dolasmamiz butun gunumuzu aldi. Arada Raji kabilesinin adetlerini bana anlatti. Yaklasik nufuslari 5 milyonu bulan Minangkabaularda miras anadan kiza geciyor, ailenin en yasli kadini diger kadinlari da yonetiyor. Erkekler kadinlarin sozlerini dinliyor. Evlendikleri zaman erkekler kadinevine tasiniyor ve kayinvalide ile birlikte yasiyorlar. Kadinla erkek evlenip cocuklari oldugunda bu kez annenin erkek kardesi devreye giriyor: cocukla ilgili tum kararlar dayi tarafindan aliniyor. Hangi okula gidecek, kiminle arkadaslik edecek, kiminle evlenebilir gibi kararlar dayinin. Kadinlarin duruma bu kadar hakim gozuktugu ortamda halen kadinlar cok calisiyor, erkekler yatiyor. Nasil mi? Minangkabaularda kadinlar icin bosanmak en kotu sosyal davranislardan biri. Bir daha evlenmesi neredeyse imkansiz ve koyde dislaniyor. Erkek “basimi alir giderim, ona gore” dediginde akan sular duruyor. Ya da bana Minangkabau adetlerini anlatan erkekler oyle olmasini istiyor :)

Minangkabaularda baslik parasi gelenegi var. Yalniz bizdekinin tersi sekilde kadinlar erkeklerle evlenmek icin oduyor. Bu yaziyi okuyan erkeklerin yuzune bir gulumsemenin yayilmaya basladigini goruyorum, ehh bize de baslik parasi odeniyor diye. Hemen sevinmeyin, kadin baslik parasi oderse evliliginiz boyunca kazandiginiz ne varsa ona ait oluyor. Hani ayrilmaya falan karar verirseniz, sirtinizdakinden baska bir sey almaniz mumkun degil, cunku baslik parasini vermis bir kere.

Raji'den kaca gidecegimi de ogrendim: Minangkabau kadini beni satin almaya karar verirse 15,000,000 Rph ediyorum ( yaklasik 1200 USD) . Para yerine aileme moped de verebilirlermis. Ee dedim, fiyatim dusukmus. Rajiye gore yuksek bile, cunku duz ciftci erkek 5,000,000 Rph, devlette calisan erkek 10,000,000 Rph ( 800 USD) ediyormus. Bana universite bitirdigim icin yuksek fiyat bicerlermis.
Yagmur mevsiminde Endonezya'da seyahat cok yavas olabiliyor. Sumatra'nin goreceli olarak gelismis bu kesiminde bile yollar her an kapanabiliyor. Yukselen nehirden dolayi bazi yollar camur deryasi. Geri donup cok kotu yollardan dolasarak gidecegimiz koylere gidiyoruz.


Ama degiyor. Minankabau evleri goge yukselmek istercesine kurulmus: catinin bir kac yeri yukseltilerek ucuna buffalo boynuzu konmus. Simdilerde hepsine birden boynuz konulmuyormus ama gelenek cok eski. Minankabaularin isimlerinin "irmak buffalosu"ndan kaynaklandigina inaniliyor. Etrafta cok buffalo degil ama onlarca kopek goruyorum. Garibime gidiyor cunku Endonezya'da Muslumanlarin yogun yasadigi bir cok yerde sokakta kopek goremezsiniz, Endonezya Muslumanlarina gore kopek helal olmadigi icin etraflarinda yasatmiyorlar. Minankabau ciftcilerinin ise cifter cifter av kopegi var. Nedeni bolgede bol bulunan yaban domuzlarinin pirinclere verdigi zararin onlenmesi. Topluca avlanmaya cikan koyluler daha sonra avladiklari yaban domuzlarini Bataklara satiyorlar.
Bukittingi cevresi hem guzel evleri hem de cok canli dogasi ile cok keyifli bir yer. Bukittingi merkezindeki pazar ozellikle Carsamba ve Cumartesi gunleri cok canli oluyor. Cevre koylerden gelenler devasa pazari dolduruyor. Bukittingililerin en fazla yedigi yemeklerin basinda pirinc ve sonra pirinc eristesi geliyor. Bazilari asagidaki gibi rengarenk.
Agir yuku olanlar pazardan donerken at arabasi kiraliyor. 15 dakikalik yol bir dolar: motorsiklet taksiden pahali minibusten ucuz. Bolgedekilerin severek yedikleri baska bir yiyecek ise cipsler: muz, elma, tapioka gibi sebze-meyve kizartilip asagidaki gibi acikta dev torbalarda satiliyor.

Izninizle ben biraz daha tapioka yiyeyim, bunu Iran'da bulamam. 40 gun suren Endonezya gezimiz Bukittingi'de sona eriyor, ama dunya gezimiz devam ediyor. Tahran'da gorusmek uzere.