Su sehri (Kampung Ayer, Bruney )

Bruney adini duyup zenginligini duymayan yoktur herhalde. Birkac duzeltme ile baslayayim: Sultaninin kisisel serveti sultani dunyanin sayili zenginleri arasina koysa da ayni sey ulke icin gecerli degil. Aslina bakarsaniz Bruney zengin ulkeler arasinda kisi basi yillik gelir bakimindan sonlarda yeralmakta: ortalama kisi basi yillik gelir yaklasik 17000 USD, karsilastirmak icin Luksemburg icin gelir ise kisi basi 90000 USD. Ekonominin %90'i petrole dayanmakta ve petrol uretimi giderek azalmakta, malum rezervler bitiyor. Petrolun azalmasina karsin devletin harcamalari 1985 yilindan beri devamli artmakta. Sonuc olarak Bruney 1985 yilindan beri butce acigiyla bogusuyor ve altyapi yatirimlarini da istedigi duzeyde yapamiyor. Sultan'in zenginligi ise pek bozulmadan suregelmis; halen 1788 odali sarayinda oturup yilda 15 milyon dolar maas odedigi bas ev hizmetkarinin getirdigi soguk suyu icerken kardesi maliye bakaniyken iki yilda kaybolan 14 milyar dolarin nerede oldugunu dusunup suyu bir daha istekle iciyor olsa gerek. Tabi ulkeyi iyi yonettigini halkina duyurmak icin tuttugu yillik 12 milyon dolar maasli bes halkla iliskiler uzmanina gore sultan kardesiyle anlasmis, kardesi bi daa ciss yapmiyacak. Halki yonetirken son yillarda artan issizlik ve artan altyapi sorunlarina uzun vadeli bir cozum bulabilmis degildir, ama yilda 2.5 milyon dolar odedigi badminton hocasi sayesinde gayet guzel kilo vermistir, haberiniz ola. Tabi bunlari yazan yerel gazetecileri iyi bir akibetin beklemedigini soylemeye gerek var mi bilemiyorum. Laf aramizda bende sultana ev hizmetkari olmak istiyorum, bir ay calissam yeter. Hizmetcinin gunlugu 40,000 dolara geliyor, eve temizlige cagirmak isteyen?

Bruney'in baskenti Bandar Seri Begawan'in nehir kenarinda ilginc bir bolge var: su sehri Kampung Ayer. Gerci yerel dilde "su koyu" anlamina geliyor ama, otuzbin kisiden fazla insanin yasadigi bu yere koy demek tam dogru degil. Sehir demekte pek dogru degil ama bolgenin buyuklugunu aciklamaya yeter. Biraz dolasalim siz karar verin adina.
Belkide butce acigindan dolayi halen "geleneksel" yasamaya devam eden Su sehri halkina ve yasam tarzina dokunulmamis. BSB'nin hemen yani basinda icine girdigimizde yuzyillardir degismeyen bir yasam tarzina taniklik edebilecegimiz bir sehir bizi bekliyor. Hadi Kampung Ayer'e.

Su sehrine gitmek icin BSB'de Yayasan alisveris merkezine gidiyoruz. Deniz kenarindaki Yayasan merkezi, sultana ait bir vakfin elinde ve bakimli bir yer. Civardaki binalar icin ayni seyi soylemek mumkun degil. Hemen yan caddelerde kaldirim olmamasi ve lagimin yari acik akmasi pek kimsenin umrunda degil, Her neyse yolumuza donelim ve alisveris merkezinin onunde beklesen teknelere yanasalim.

Su taksileri Kampung Ayer'in herhangi yerine gece-gunduz 1Bruney dolari karsiliginda goturuyor. Alisverisini bitiren, isinden donen Bruney'liler sabah ve aksam saatlerinde taksiler onunde kuyruk oluyor, gunun diger saatleri ise iskele genelde sakin.
Sakin dediysem sakin anlarinda bile 5-6 taksi is basinda oluyor. Sehrin en hareketli noktalarindan biri bu iskele.
Su sehri uzaktan kucuk gibi duruyor.
Yaklastikca ne kadar genis oldugu daha iyi anlasiliyor.
Sehirde otuzbinden fazla Bruney'li yasiyor. Evler disaridan bakimsiz gibi duruyor, su kenarina en yakin olanlar oyle. Genelde parasi pek olmayan ve isine gitmek icin erken kalkmak zorunda olanlar su sehrinin kenarindaki bu evlerde yasiyor. Parasi olanlar daha iclere tasiniyor. Evler buyuk, cogunda havalandirma var ve bazilarinda icerideki LCD televizyonlar camdan gorunuyor.

Su sehri sakinleri evlerinden uzaklasmadan hemen her ihtiyaclarini karsilayabiliyorlar. Su uzerine kurulmus camiler.... okullar ve hastaneler bile var.

Elektrik ve su her evde var. Evler su uzerinde oldugu icin curume sorunu var. Yer yer icinde yasanmayan evlerin yikildigini goruyorsunuz.
Gelgitle sular cekildiginde evlerin uzerinde durdugu siriklar iyice ortaya cikiyor. Iste o zaman yengecle beslenen balikcillara gun doguyor, ve tabi kus pesinde olan kedilere.

Butun evlerin iki kapisi var: siriklar uzerine kurulmus dar sokaklara bakan kapilar ve suya inen ( kayiklara) merdivenlere bakan kapilar.

Evlerin balkonlarindan ve salonlarindan denize sarkitilmis olta ve yengec tuzaklari gormek mumkun. Salonda TV seyrederken balik avlamaya ne dersiniz? Illaki kayikla acilacagim derseniz onu da bu koyde balkonunuza baglayabilirsiniz.

Kapung Ayer'de park yeri sorunu yok, su kenarindaki her evin bot iskelesi ve suya inen merdiveni var.

Sokaklar dar olmasina ve bazi yerlerde biraz sallanmasina ragmen sokaklarda oynayan cocuklara rastlamak mumkun. Tabi bakkal ve lokantalarda tahta yollarda yerlerini almislar.

Kucuk kumes hayvanlari da su sehrinde ailelerin evlerinin yaninda yerlerini almislar. Yani koy hayati su uzerinde bile aynen devam ediyor. Iste bunun icin Kampung Ayer'e "su koyu" mu desem "su sehrimi" desem bir turlu karar veremedim. En iyisi onada siz karar verin.

Su sehrinden sonraki duragimiz Malezya Borneo'sunda Kota Kinabalu sehri. Gorusmek uzere.