Sercelerin yurumeyi tercih ettigi yerlerde (Bolivya)

Gozlerimi aciyorum, nefes aliyorum. Hayir, alamiyorum. Bir daha nefes, derin, yok, Yetmiyor, daha fazla, daha dazla lazim.Daha derin derin, nefes alisim iyice siklasiyor. Panik. Yataktan dogruluyorum. Cok coguk, cok coguk. Nefes. Nefes. One egiliyorum. Dur, dur, dur. Nefes, hava, nefes, hava. Ohhhhhhhhh. Hava, sonunda hava. Biraz daha oturuyorum, soguktan titremeye basliyorum. Oohhh, hava, hava, hava. Cigerlerim doluyor. Sakin, sakin, yat. Yat artik oglum Basar. Uyumak lazim. Basim catliyor, beyninim ikiye ayrildigi cizgiyi hissettigime eminim. Sirayla bir sol, sonra sag yarimkurem buradayim diye zonkluyor. Durun, durun, iki dakika uyuyayim durun.

Bolivya'da 4300 metre yukseklikteki Laguna Coloroda kiyisinda bir yatakhanedeyim. Disarisi eksi on derece kadar, icerisi de pek farkli degil gerci: isitma yok. Isinmak icin daha fazla battaniye alabilirsiniz, ama onunda bir siniri var: dort battaniyeyi ikiye katlayinca sekiz katli bir sey cikiyor ortaya. Valla burada benim diyen uyurgezer bu aliskanligi burada birakir, o battaniyelerin altindan kalkamaz. Oda nefesimizle isiniyor, ne kadar kalabalik bir yatakhane ise o kadar iyi. Tabi nefes alabilirseniz. Bu yuksekllikte hava cok ince ve cok soguk. Yatagim ancak sabaha karsi uce dogru isiniyor.. Bu basit ve yalin konaklama yerinde gunluk hayatimizda gormeye alistigimiz bircok sey yok ama oksijen tupleri var ve bosuna degil.

Bolivya'nin Sili sinirina yakin bolgesine Altiplano (yuksek yayla) adi veriliyor. Bolgenin yuksekligi 3500m-6600m metre arasi degisiyor. Bu yukseklikte hava daha serin. Ilkokul bilgilerimizi hatirlayalim: sicaklik her 200 metrede 1 derece duser. Buna gore deniz kenarinda sicaklik 21 derece iken Laguna Colorada kiyisinda (4200 m) 0 derece olur. Bu Turkiyede Suphan daginin tepesinde yatmak gib bir sey. Yuksekligin artmasi ile birlikte hava inceliyor ve bulutlar daha asagi seviyelerde kaldigi icin hava gunesli ve cok yakici bir hale geliyor. Kapali bir alanda cam kenarinda durursaniz hava ciddi anlamda sicak geliyor, yaniyorsunuz. Disari cikincada donuyorsunuz. Bu yukseklikte deniz seviyesine gore oldukca az oksijen var, insan vucudu birden yukseklik degistirmeye alisik degil. Bir gun icinde benim yaptigim gibi iki kilometre kadar daha yuksege cikarsaniz yukseklikle ilgili sorunlar cikabiliyor. Normalde gunde 300 metre kadar yukselmek en iyisi.

Bu sorunlarin hepsine birden yukseklik hastaligi adi veriliyor. Bazilarinda gercekten agir gecebiliyor, daha yuksege cikan dagcilar icin hayati tehlike arzadebiliyor. Genel belirtileri kusma, yorgunluk, nefes darligi, uykusuzluk, bas donmesi, basagrisi gibi seyler. Geceleyin yatana kadar vucudum yuksekligi farkina varmiyor ( yada ben iplemiyorum) ama geceleyin benden fena intikam aldi dogrusu. Neyseki sabaha sadece uykusuzluk kaldi.

4300 metredeki Laguna Colorada kirmizi rengi ve burada konaklayan flamingolari ile taniniyor. Yaa ben flamingolari tropik kislar sanirdim, burada isleri ne? Sercelerde bir ilginc: bu yukseklikte serceler once yurumeyi sadece zorunlu kalinca ucmayi tercih ediyorlar. Bildigimiz sercelerin yanina biraz yaklassak hemen pipiriklenip ucup giderler. Bu yukseklikte durum farkli: serceler ucmak yerine olabildigince uzun sure yuruyerek kacmayi deniyorlar, calilarin arasinda kosup duruyorlar.Bakiyorlar ki kacis yok arkalarindaki adam illaki ne zaman uictuklarina bakacak (ben), zorunlu oldugunda havalaniyorlar. Iki sebep: birincisi bu yukseklikteki ince havada ucmak o ufak kanatlar icin kolay olmasa gerek, ikincisi bu yukseklikte devamli esen ruzgardan ve savrulmaktan olabildigince uzak durmak.

Altiplano'da yasam kosullari dusmanca. Bitki ortusu yok denecek kadar az ve toprak degil kum kapli. Bu yuksekliklerde cikan kucuk kaynaklar hava isinana kadar yani ogleden sonraya kadar donmus olarak kaliyor. Ogleden sonra cozuluyor, gece yeniden donuyorlar. Altiplano'da yol yok, Altiplano'da yol cok. Bolgede insan yerlesimi az oldugu icin asfalt yol yok, tum yollar toprak. Yol olmayan yer icinde uzulmeyin, dortcekerinizle kendi yolunuzu kendiniz yapiyorsunuz. Ya da gittiginiz yolu begenmediniz mi? Siz bir tane acin. Hemen yaninda duz gozuken yere siz girin, pesinizden birisi tekerlek izlerinizi takip edecektir, bakin sizin actiginiz bir yol oldu bile.

Insanin burada yasamasi hic kolay degil. 3500 metre-3800 metre arasi bitki ortusu biraz daha kalinlasiyor. Bu ufak degisiklik beraberinde insan yerlesimlerini de getiriyor: bu yukseklikteki otlaklarin ( oyle buyuk genis yesillikler degil, parca parca kucuk boylu bitkiler dusunun) kenarinda Lama yetistiren koyler boy atmis. Koylerin hemen yaninda bolgeye ozgu patates turlerinin yetistirildigi ufak tarlalar var. Gunduzleri gunesin kavurdugu geceleri herseyin dondugu bu koylerde isitma yine yok. Ama isitma yok diye soyle cok sicak bir banyo yapamiyacak misiniz? Hemen Sili sinirinin kenarinda 40-45 derece sicaklikta geyserler var, bunlarda keyif icinde yuzebiirsiniz ancak dikkat havuzun biraz otesindeki buzlarda kayip dusmeyesiniz.

Altiplano'ya geldik, biraz daha iceri gitmek tabi. Yarin dunyanin en buyuk tuz golundeyiz: 3650 metredeki Uyuni tuz golunde bulusmak uzere.