Galapagos adalari ( 1 )

Galapagos'u gezdikten sonra bu yazinin basligini secmek icin oturdum, dusundum. “Kopekbaliklari ile yuzmek” , “ Deniz aslanlari ile oynamak”, “ Dev kaplumbagalarin pesinde mehter marsiyla”, “ Tembel iguanalarin ortasinda”, “ Mavi ayaklilarla kirmizi gerdanlilar arasinda”, “ Penguen kardesim, senin ekvatorda ne isin var?”, “ Darwin amcanin mekaninda”, “ Insan bilmeyen hayvanlar”, “Herkesin evrimi kendine”, “ Deniz kaplumbagalari ve stingrayler”, “ Milyonlarca baligin gocunu izlemek” seceneklerinden herhangi biri olabilirdi. Ya da adalari dolasirkenki saskinligimi aciklamak uzere Ayhan'dan bir deyim araklayarak “dibim dustu” diyebilirdim. Sonunda hepsini birden kapsayan ve ozetleyen basit bir baslikta karar kildim: Galapagos Adalari.

Galapagos adalari Ekvador'a ait. Nufusu yaklasik 40 bin, karadan 1000 km kadar uzaktalar. Adalar sadece Galapagos'a ozgu ve baska yerde gozukmeyen ( endemik) canlilariyla unlu. Ayrica Darwin'in evrim kuramina ilham kaynagi olan onemli yerlerden.

Galapagos adi Ispanyolcadaki “semer” den geliyor. Adalardaki binlerce dev kaplumbagayi goren Ispanyollar bu dev kaplumbagalarin boyun yapilarini semere benzeterek adalar “semerler” anlamina gelen “ Galapagos” adini vermisler. Adadaki kaplumbagalar ters cevrildiklerinde su ve yemek olmadan uzunca bir sure yasayabildikleri icin o zamanin “dondurulmus yemegi” gibi olmuslar: adaya ugrayan denizciler gemilerine onlarca dev kaplumbagayi doldurup gerektigi zaman keserek taze et ihtiyaclarini kolayca karsilamislar. Bir zamanlar sayilarinin ikiyuzellibin oldugu dusunulen dev kaplumbagalardan bugun 15000 civarinda kalmis. Adalar toplam olarak 16 ana ada, 6 kucuk ada ve 10 kadar kayaliktan meydana geliyor ve toplam toprak alanlari 7900 km2 kadar.

Baltra adasi, ikinci dunya savasina kadar kimsenin ilgisini cekmeyen duz, kirac, kayalik bir adaymis. ABD adanin kullanma hakkini Ekvator'dan savas sirasinda almis ve buraya bir havaalani insa etmis. Bugunde bu basit hava alani kullanimda. Ucagimiz hava alanina indikten sonra bir saatten fazla bagajlarin aranmasini bekliyoruz. Adalardaki ekolojik dengenin daha da bozulmasini istemeyen Ekvador hukumeti adalara her turlu sebze, meyve ve hayvan girisini cok siki kontrol altinda tutuyor. Once bavullari gozden gecirip bazilarini acan karantina memuru isi bitince kopekli polisi cagiriyor. Birde kopek butun bavullari kontrol ediyor.

Bekleyen otobuslere dolusarak adanin diger ucuna gidiyoruz. Burada 20-30 kisilik motorlar bizi cok yakindaki Santa Cruz adasina gecirmek icin bekliyor. Santa Cruz adasinda Ayora kasabasi bolgenin nufusu en yuksek yerlesim birimi. Bizim turumuz buradan baslayacak. Santa Cruz adasinda 45 dakika kadar yol aldiktan sonra bu kez lastik botlara binip teknemize gidiyoruz. Dort gunumuzu gecirecegimiz Estrella del Mar II , onalti kisilik bir yat. Grup ne kadar kucuk olursa o kadar hizli hareket edecegi icin olabilecek en kucuk tekneyi secmistim. Kucuk teknelerin hizli hareket iyi tarafi, dalgali denizde cok sallamasi kotu tarafi. Deniz tutanlardansaniz daha buyuk bir tekne iyi olur.

Tekneden Santa Cruz'a cikip adanin yuksek kesimine dogru otobuse biniyoruz.Adaya ismini veren dev kaplumbagalar bu bolgedeki bir ciftligin arazisine ciftlesmek icin geliyorlar. Ciftlesme mevsimi bu adada henuz yeni baslamis, mevsim alinan yagmura gore degisebiiyorus. Otlarin arasinda iki erkek kaplumbagayi gorunce irkiliyorum: herbiri 250 kilonun uzerinde ve boylarida en az bir metre var. Rehberimize gore 100-120 yasindalar. Hiz konusunda bilfigimiz kucuk kaplumbagalardan pek farklari yok, ancak devasa olculerinden dolayi boyunlarini uzatip agaclarin alcak dallarindaki yapraklari rahatlikla yiyebiliyorlar. 150 – 200 sene yasamalarina sasirmamali -bildiginiz uzere- hiiiiic aceleleri yok.

Tekneye donup gece boyunca denize aciliyoruz. Sabaha uyandigimizda Kuzey Seymour adasi kiyilarina demirlemis durumdayiz. Kuzey Seymour adasi uzaktan bakildiginda kirac ve hayat barindirmasi zor bir yermis gibi duruyor.

Adaya cikinca yanildigimi anliyorum: insanlardan hicbir sekilde kacmayan yuzlerce kus adaya yuvalarini yapmis. Kuslarin isimlerini rehberden ogrendigim sekliyle burada aktaracagim cunku Turkcesini bulamadim. Adada ilk goze carpanlar gerdanlarinin altindaki kirmizi bir torbayi neredeyse kendi buyukluklerinin yarisi kadar sisirebilen Frigate kuslari. Erkek kuslar ciftlesmek icin disileri cekmeye calisiyorlar, bunun icin de sissin gerdanlar. Hemen yanlarinda kur yapan mavi ayakli bobyler ise sisirecek gerdan yok, ama mavilesen ayaklar var.

Kuslar kucukken gri olan ayaklari ciftlesme cagina gelince maviye donuyor. Kuslardan bazilari es ararken bazilari yumurtadan yeni cikan yavrularina bakiyorlar. Kusun yanina ne kadar giderseniz gidin sizi umursamiyor, neredeyse fotograf makinasini gagasina dayayacagim ooopp buradayi hisssshh . Yok kacmiyorlar, bunlar insanlarin ne kadar kotu olabileceklerini bilmiyorlar, bilmesinler daha iyi.

Frigate kuslar denizden gecinen kuslar, balik yiyorlar, yani balikcillar ama bir farkla denize konarlarsa bir daha kalkamiyorlar: oluyorlar. Yani denizden korkan deniz kuslari! Frigate'ler yemek icin ucan balik surulerini ya da denizde diger hayvanlardan ( kopekbaligi, balina vs) kacarken su ustune ziplayan baliklari yiyorlar. Bir de belesci yanlari var.

Agzinda balik olan kuslardan balik kapmak icin israrla peslerinden ayrilmiyorlar. Hadi agzinda balik olanin pesine dusmeyi anladik, buna ek olarak baligi midesine indirmis kuslari da takip ediyorlar. Kuslar yavrularini beslemek icin agizlarini acip yavrunun gagasina az once yedikleri baligin parcalarini cikariyorlar, iste tam bu sirada Frigate'ler gorevde. Bu yuzden kendilerine “korsan” kus takma adi verilmis. Kuzey Seymour diger sakinleri guneste hareketsiz duran deniz ve kara iguanalari. Deniz iguanalari sadece Galapagos'a ait bir tur. Yine insanlardan hic cekinmiyorlar, hani neredeyse sadece uzerine oturacak olsaniz yerinden kalkmaya tenezzul ediyorlar.

Kuzey Seymour'dan ayrilip bu kez yakindako Bartolome adasina gidiyoruz. Bu adada esas gorulecek olanlar karada degil denizde. Snorkelle yuzerken altinizdan gecen binbir renk degisik baliklarin pesindeki kopekbaliklarini burada gorebilirsiniz. Deniz aslanlari cok merakli yaratiklar, oyleki yaniniza gelip maskenizle oynuyorlar, degisik geliyor olmali. Kiyi boyunca durmadan degisen yuzbinlerce tropik baliktan gozunuzu alabilirseniz kumlarin arasina gizlenen stingrayleri de gorebilirsiniz. Gunun surprizi ise ekvatorda yasayan penguenleri gormek oldu. Galapagosta yasayan penguenler bu cinsin en kuzeyde yasayanlari. Kutup yerine tam ekvator cizgisinde ne aradiklarini bilemem, ancak bu adalardaki varliklarini bolgedeki soguk su akintisina borclular. Arada suyun isinmasina yol acan El Nino sirasinda penguen nufusunun onemli bir kismi olmus. Su alti kameram olmadigina yandigim tek yer bu ada oldu, bakalim yarin neler gorecegiz?