Sıtma aşısı / ilacı ve sıtmadan korunma yolları

Tropik yerlere gidesi olanları yola çıkmaya az kala bir endişe sarmaya başlar: “ garip bir hastalık kapıpta geri gelmeyelim, neymiş bakalım buranın bulaşıcı hastalıkları?” denir, Google açılır. Veee önünüze Türkiye’de olmayan ama gideceğiniz yerde muhtemelen olan onlarca yeni hastalık çıkıverir.  Gideceğiniz yerde kendinizi korumanız gereken onlarca hastalığın ilk başlarında çıkan hastalıklardan biri de sıtmadır (malarya diyen de olur, bildiğin sıtma’dır o da).

Sıtma sinek ısırığıyla geçtiğinden insana gittiği yerde rahat vermez, her sineğe tehdit unsuru paralel yapı mensubu gibi bakmanızı sağlar, insanı paranoyak eder. Düşünsenize her sinek sırığı bir piyango bileti gibi: bu sutma bu değil, bu kesin sıtma.

Yukarıdaki haritada sıtmaya yakalanma riskini olduğu bölgeler işaretlenmiş.

Eee nasıl korunulur sıtmadan?

Sıtma aşısı

Afrika’ya giden hemen herkes seyahat sağlığı merkezlerinden nolur nolmaz deyip yedi-sekiz aşı olup kevgir gibi çıktığından ve sonra bunu çevresine anlattığından dolayı sıtma olasılığını duyan gezgin’de hemen sorar? Eee nasıl sıtma aşısı olurum?

Olamazsınız. En azından önümüzdeki üç dört sene daha. Halen test aşamasında olan bir sürü sıtma aşısı var ama işe yarayanını henüz bulamamışlar. Dolayısıyla sıtma için aşı olayını geçiyoruz. 

Bir kısım bilim adamı sıtma aşısı sonrasına geçip “şu aşıyı koldan değil de muzdan yapsak” demişler: muz fidanlarının genetiğiyle oynayıp meyveleri sıtma aşısı haline getirmeye çalışıyorlar. Olur mu? Bilmem. Olursa muzu yerim. O zamana kadar sadece sıtma ilaçları var, şimdi onları okuyalım.

Sıtma ilaçları ve YAN ETKİLERİ

Sıtma’nın dört ana türü var, gittiğiniz ülkeye hatta ülkenin bölgesine göre bile almanız gereken sıtma ilacı değişiyor. Diyelim A türü sıtma için ilaç aldınız ama sizi B türü sıtma yapan sinek ısırdı. Dıttt. Kaybettiniz: sıtma. Ha bir de bazı ( hepsi değil) sıtma ilaçlarının yan etkileri var ki, tam "yan etkiyi gösterdi sıtmaya razı etti" denilecek türden: uykusuzluk, intihara eğilimi arttırma, depresyon, deri döküntüsü vb gibi. Yan etkileri ancak büyük harfle yazılacak gibi yani. Diyelim sıtma ilacını almadınız ve sıtma oldunuz ne olur? Bazı cins sıtmalarda “galiba soğuk aldım aman boşver” ayakta atlatırken bazılarındaysa tedavi olmak için 24 saatiniz var yoksa sonu ölüm.

Eeee napalım?

Sıtmadan korunmak için ilk önce kendinizi sinek ısırmalarından koruyun: sıtma yapan sinekler sabah güneş doğarken ve akşam güneş batarken aktifler. Bu saatler arasında eller, kollar, bacaklar kapalı kalsın. İçinde boooool DEET olan bir sinek kaçırıcı ense vb gibi açıkta kalan yerlere sürülmüş olsun. Yola çıkmadan en az 3-4 hafta önce sıtma ve diğer seyahat hastalıklarıyla ilgili en doğru bilgi ve tavsiyeler için şu adrese bir göz atıverin, http://www.seyahatsagligi.gov.tr/index.aspx . Seyahat sağlığı merkezindeki doktorlara seyahat planınızı anlatın ve tavsiyelerini alın.

 

Yanına 2-3 aylığına çalışmaya giden mühendisler ilk haftalarında sıtma kaparken on seneyi geçen bir süredir Afrika’da hem de sıtmanın en çok olduğu yerlerde yaşayan bir arkadaşım var, kendisi hiç sıtmaya yakalanmadı. Kendisi bunu “ sıtma bölgesinde yaşayacaksan ilaç almak akıl karı değil, sineklere dikkat edeceksin. Sıtma olan bölgeyi kısa ziyaret edeceksen, sen bilirsin. Ama ilaç alsan da almasan da sineklere dikkat edeceksin” diye özetlemişti.

Sağlıklı seyahatler