Flip-flop, yuksek topuklu ve kapali ayakkabi (Malezya)

Actik onumuze Strait Times gazetesini, bakiniyoruz: Cin yeniyil kutlamalari yeni bitmis, Hintlilerin kutsal bayrami basliyormus, Perak eyaletinde Malay partisi cogunlugunu kaybetme tehlikesinde imis, ekonomik kriz vurmus, odada yalniz yakalanan erkek ve kadin zina kuskusuyla mahkemeye sevkedilmis, din polisi icen iki Malay yakalamis, 71 yasindaki eski milletvekili 23 yasindaki yeni esiyle mutluymus, sultana karsi yazi yazdigi icin bir blogcu araniyormus ama bulunamamis, dort gunluk tatilde 67 kisi trafik kazasinda olmus, kapkaccilar cantasini alirken kadin bir turistin yaralanmasina yolacmislar. Biraz daha bakalim, himmm, bitti .

Oturdugum kafenin havalandirmali serinliginde disariya dogru bakiyorum, bu sicakta disariya adim atmaya niyetim yok. Dusmancasina yakici ogle gunesini onlemek icin yerden yarim metre yukseklige kadar indirilmis pancurlar yoldan gecenlerin sadece ayaklarini gormeme izin veriyor. Bir adim, bes adim, on adim, 20 adim, hah iste sahibi. Ayaklarin sahiplerini ancak kafenin genis kapisinin onunden gecerken gorebiliyorum, bu saatte yayalarin cogu kadin. Kimisi kucuk adimlarla yuruyor, kimi ayaklarini yere surtuyor , kimi tedirgin bir aceleyle geciyor. Flip-floplar. Yuksek topuklular. Kapali ayakkabilar. Biraz daha boyle vakit gecirince belli bir ayakkabiyi belli bir etnik kokenle eslestirebildigimi goruyorum. Hintliler flip-flop, Cinliler yuksek topuklu ve Malaylar kapali ayakkabi giyiyor.

Malezya toplumunda kokene gore farkli olan sadece ayakkabi degil, roller ve meslekler de kokene gore degisiyor. Malezya toplumunda disaridan bakan gozlere hemen gozukmeyen, iktidar yanlisi basin tarafindan ozenle uzeri ortulen derin catlaklar var. Toplum dort ana gruptan olusmus: Malaylar ( %60), Cinliler (%28), Hintliler (%8) ve geri kalani yerli irklar ( Iban, Orang Asli vb.). Malaylar 15.yy'a kadar Malay yarimadasinin tartismasiz hukumdarlariymis. Melaka bogazinin ticari potansiyeli ilk once Portekizlileri daha sonra Hollandalilari ve en sonunda Ingilizleri cekmis. Hepsi yarimadada izlerini birakmis. Ozellikle Malay yarimadasinin bati kiyisinda bu uc devletten birine ait bir iz, bir yapiya mutlaka rastliyorsunuz. Eskinin mirasi deyip bu yapilari ve izleri korumaya calisiyorlar. Baska bir miras daha varki korunursa -ki korunuyor- cok sorunlara gebe. Ingilizlerin 19.yy'da duzenledigi topllum yapisi halen varligini koruyor. Malaylarin iyi calismadigini dusunen Ingiliz idaresi kalay madenlerini isletmek icin Cin'in guneydogu bolgesinden isci getirmis. Ingilizlerin actiklari cay ve kaucuk isletmelerinde ise Hindistan'dan getirilen isciler kullanilmis. Bu iscilerin cogu geri gitmemis, yerlesmisler.

1957 yilinda Malay yarimadasi bagimsizligini kazanmis, adi Malaya imis ve topraklari Malay yarimadasi ile sinirliymis. 1963 yilinda Ingiltere, Borneo topraklarini Malaya ve Singapur ile birlestirip 15 eyaletten olusan Malezya'yi kurmus ve resmi olarak bagimsizligini vermis. Malezya nufusunda Singapur'unda dahil olmasi ile birlikte Cinli ve Malay sayisi esitlenmis. “Kendi vatanimizda azinlilkta kaldik” diyen Malaylar, 1968 yilinda Malezya'nin bir eyaleti olan Singapur'u Malezya devletinden atmislar. “Kendi vatanimizda azinlilkta kaldik” psikolojisinin devami olarak kanunlarda herseyi Malaylar lehine yontmuslar, halen de oyle. Ayrimcilik toplumdaki ayri kokenli insanlar arasinda kusku ve kin yaratmis.

Malezya'daki Malay, Cin ve Hint kokenli vatandaslar birbirinden tamamiyla farkli hayat sekilleri suruyorlar. Malaylar Islama dayali hayatlarinda ya ciftci ya da devlet memuru olmak istiyorlar. Hirslari pek yok. Cinliler, toplumun tuccarlari, para onlarda. Malaylar ozellikler Cinlillerden nefret ediyorlar, zenginliklerini azaltmak icin ugrasiyorlar. Hintliler, cay ve kaucuk isleriyle ugrasiyorlar ya da okuyup iyi bir meslek sahibi oluyorlar. Cinli bir esnafla konusurken Malezya'da degisik kokenden gelenlerin iliskileri nasil diye sordum : Malaylarlar bizim sorunumuz yok, onlarin bizle var. Hintliler icin ise eski bir Cin atasozu der ki 'karsina birden bir Hintli ve bir yilan cikarsa, ilk once Hintliyi oldur' ".

Malezya'da vergiler ve bazi kanunlar kokeninize gore degisiyor: Malaylar %15 vergi oderken, Cinliler ve Hintliler %27 oduyor. Ise alinmada Malaylar oncelikli. Cinliler isyeri actiklarinda eger Malay ortaklari yoksa sorunla karsilasiyorlar. Kanunlar Malaylardan yana.

Malayca “bumiputra” -topragin asil sahipleri- Malezya'da kanuni olarak birinci sinif vatandas.Malaylar anayasa'ya gore musluman olmak zorunda, baska dinden biri anayasaya gore vatandasliktan cikiyor ve butun avantajlarini kaybediyor. Bir Malayla evlenmek isteyenin mutlaka musluman olmasi gerekiyor ya da evlenmeden din degistirmesi. Yuksek ogrenim kurumlarinda ve devlete ise alinirken Malaylar yine avantajli. Bu yuzden Malezya toplummu cok kaygan bir zeminde. Bu uc buyuk grup uyeleri ile birebir konustugunuzda karsi gruptan nefret ettiklerini acik acik soyluyorlar. Etrafta bir baskasi varken de “ uyum icinde yasayan baris toplumu” olmalarindan dem vuruyorlar. Universiteye girebilmek icin butun Malezya vatandaslarinin Malayca bir sinavdan gecmesi gerekiyor. Yani en azindan butun universiteliler Malayca biliyor. Ama universite mezunu Cinliler Malayca bilmediikleri iddiasiyla gunluk yasamlarinda ya Cince ya Ingilizce konusuyorlar. Yani pasif bir sekilde Malaylara direniyorlar. Gecen sene Hintliler ayaklanip birkac kenti talan etmisler, haberler gazetelerde pek yanki bulmamis cunku hukumeti elestirenler “ic guvenligin saglanmasi” kanununa gore yargilanmadan, sorgulanmadan 6 seneye kadar gozaltina alinabiliniyor. Internette yazdigi bir blogda Malay hukumetine karsi cikan bir gazeteci bu ay 6 yil sonra saliverildi, ne resmi bir suclama ne bir kanit.

Cinlilerin lokantalari Malaylardan ayri, yemegin helal olmama durumundan. Hintlilerin ki ise (muslumen Hintliler disinda) Malaylardan ve Cinlilerden ayri, vejeteryan olma durumundan. Cinliler ve Malaylarin giyimleri farkli -biri oldukca kapali, biri acik- dolayisiyla giyim alisverisi yaptiklari yerler farkli. Hintliler zaten ayri giyiniyor. Ulkede bircok ozel Cinli okulu var, Malay - Cinliler burada da ayri. Yedigi, ictigi, giydigi ve okudugu farkli olan bir "millet" Malezya. Ya da millet yerine "tarihin Ingiliz destekli garip bir cilvesi" mi desek.

Ayakkabilardan baslamistik, konu nerelere uzandi. Biz yine bu onemli konuya donelim, evet ne diyorduk: ayakkabilar...