Hue ve Da Nang ( Orta Vietnam )

Hue, 1945 yilina kadar Vietnam imparatorluk baskenti imis. Fransizlar somurgeyi Saigon ve Hanoi'den yonetirken kralin sembolik olarak buradan ulkeyi yonetmesini uygun bulmuslar. Hue eski impratorluk baskenti olmasina ragmen eski bina sayisi fazla degil. 1968 yilinda Kuzey Vietnam askerleri Vietnam yeni yili "Tet" sirasinda sehir istila etmisler. O sirada Guney Vietnamlilarin elinde bulunan Hue yagmalanmis ve Guneydeki hukumeti destekleyen, hukumete calisan ya da Amerikalilarla calisanlar teker teker oldurulmus. Yaklasik 2800 ila 6000 kisinin bu kisa donemde olduruldugu saniliyor. Daha sonra sehri geri almak icin Amerikalilarla Kuzey Vietnamlilar arasinda cok siddetli catismalar olmus.

Hue, yakin bir zamanda UNESCO tarafindan dunta mirasi listesine alinmis, ozelikle iki bolgeye cok turist geliyor: Thien Mu pagoda ve yasak sehir.




Eski sehirde yagmurdan kacmak icin girdigim bir kafede matematik ogretmeni Tuan, esi ve iki cocugu ile karsilasiyorum. Tuan gunun geri kalan kismini benim icin programliyor, evine gidiyoruz, aksama da yemege. Tuan'in tipik bir orta direk Vietnam evinde oturuyor. Yerde hali yok, fayans. Disarisi serin ama isitici yok, onun icin evde montla oturmak gerekiyoir. Salonda sadece dort kisilik bir yemek masasi, bir televizyon ve buyuk hoporlerler var. TV sonuna kadar acik, Vietnamlilarin sese olan duyarsizligi olmasa gurultulu sehirlerinde yasamalari cok zor olurdu herhalde. Salonda bunun disinda esya yok, sadece duvarda Tuan'in olmus anne-babasinin fotografi ve duvar saati var. Diger iki oda uc metreye uc metrelik penceresiz yerler. Odalarda sadece bir sineklik , duvarda civilere asilmis giysiler ve yer yataklari var. Mutfakta bir gaz ocagi ve birkac parca tencere disinda kucuk bir buzdolabi var. Tuvalet alaturka, Tuan gururla duvardaki elektrikli su isiticisini gosterip " cocuklar icin aldik" diyor.

Oglene Parfum nehrinde kiraladigim tekne ile bir saat akintinin tersinde giderek Thien Mu pagodasina variyorum. Sehrin ortasindan gecen Parfum Nehri Vietnam gunluk yasaminin bir aynasi. Balikcilar, saticilar.

Yedi katli bu pagoda Vietnam'in en yuksegi.

Guney Vietnam'i 1963'te koyu katolik bir basbakan yonetmekteymis: Diem. Diem, budistlere ait ozgurlukleri kisitlayarak katolik olanlarin daha iyi yasamalarini saglamis. Koyu katolik olan Diem'in esi cok sert kanunlarla halki yola getirme yanlisiymis, savundugu yeni kanunlardan biri "kadinlarin sutyen kullanarak goguslerini buyuk gostermelerinin engellenmesine dair". Uygulama zorluklarindan dolayi hayata gecirilememis, kanunun ciktigini dusunun polisler ne yapacakti acaba?

Diem'in budistlere yonelik tavrina dayanamayan budist rahipler protestoya baslamislar. 11 Haziran 1963 gunu budist rahip Thich Quang Duc, Saigon'da kendini basin mensuplari onunde " Diem'in bize yaptiklarini protesto ediyorum, bizi anlamasini istiyorum" diyerek yakar. Bu hareket Vietnam'da budizmin yeniden canlanmasinin temellerini atar. Thich Quang Duc'un kendini yakmaya giderken kullandigi arac Thien Mu pagodasinda.


Yasak sehir Nguyen hanedaninin yasadigi yer. Sadece saray halkinin imparatoru gormesine izin varmis ve izinsiz girmenin cezasi olummus. Sarayin buyuk kismi savasta zarar gormus. Bugun hos mimarisi ile gezmeye deger bir yer. Vietnamlilar buradan da daha fazla para kazanmayi ihmal etmiyorlar. Sarayin bahcesindeki goldeki baliklari beslemek icin devlet memuru olan saticidan balik yemi alabilir, yine memur olan fotografci sizin imparator tahtinda eski donem kiyafetleri ile fotografinizi cekebilir ya da imparatorun kabul salonunda oymalara bakarken bir yandan da muzik yapan memura para verebilir ya da kartpostal satin alabilirsiniz.




Da Nang, orta Vietnam'in en onemli sehri, yaklasik 750 bin nufusu ile Vietnam'in dorduncu buyuk sehri ve Izmir'in kardes sehri. Cin'in verdigi kredi ile yeni acilan Dogu-Bati otoyolu Da Nang'dan baslayip Laos, Tayland ve Myanmar'a kadar gidiyor. Bu otoyol sayesinde Da Nang'da uretilenler dogrudan buyuk pazarlara tasinabilecekler. Bu yuzden Koreli ve Japon ureticilerin bolgeye buyuk ilgisi var. Sehre kuzeyden girdiginizde deniz kiyisi boyunca gecekondudan daha kotu durumda evler ve caddelerde bir suru cople karsilasiyorsunuz, fakir mahalleler buralarda. Sehir merkezi son 5 sene icinde yenilenmeye baslamis, genis bulvarlar , bakimli kaldirimlar, uzun binalar Da Nang'in refah yuzunu gosteriyor.

Da Nang, Amerikan ordusunun Vietnam savasindaki en buyuk merkezlerinden biriymis. Bugun kullanilan havaalani o zamanlardan kalma. Yakindaki Cin Plaji 30 kilometreden fazla suren beyaz kumlariyla turistleri bekliyor. Ozellikle Koreli firmalarin kiyi boyunca yaptiklari devasa yeni oteller kiyilari doldurmaya baslamis, hemen hepsi insaat asamasindalar. Bazilari cok gorkemli girisleri ile dikkati cekiyor, sadece otel olarak kullanilmak icin fazla gosterisliler, tahminen bir kismi kumarhane olacak. Sehir eskiden cepheden donen Amerikan askerlerinin dinlendigi bir yer oldugu icin kadin ticareti cok yayginmis, komunist hukumet buna el atmis, ama gozuken eski aliskanliklar biraz zor oluyor: aksamustu sehir merkezinde kaldirimdaki motosiklet suruculerinin hemen hepsi taksi hizmetinin yani sira kadin da satmaya calisiyor. Da Nang'daki Cham heykelleri muzesi bogede 1700'lerden once hukum suren Hindu ve sonra musluman olan Cham'lardan kalma eserlerle dolu. Da Nang'dan guneye Hoi An sehrine iniyoruz.