Urumiye ( Bati Iran)

Urumiye kenti Iran-Irak-Turkiye sinirlarinin kesistigi noktaya yakin en buyuk kent. Sinir kentlerine ozgun daginik ve ne orada ne burada havasi sehire adim atar atmaz kendini gosteriyor. Eskiden bahceleriyle unlu Urumiye ve cevresi Iran'in diger yerlerine gore daha yesil ama dogasi cok ozel degil. Bolgeyi sulayan akarsularin kaynagi Turkiye'deki daglar.

Bugunlerde Urumiye'nin ana gecim kaynagi kacakcilik, dukkanlarda satilan bir cok mal gumruk odememek icin daglardan kacak geciriliyor. Sehirde cogunluk Azeri Turku dolayisiyla her yerde Turkce konusuluyor. Ikinci buyuk topluluk Kurtler ve sonra Ermeniler. Iran'in bu bolgesinde bagimsiz Kurdistan icin calisan teror orgutu PEJAK askerlerle sik sik catisiyor. Gecen hafta 17 askeri sehit vermisler.

Sehirde dolasirken universitede okuyan Seyit ve Huseyin beni batili turist zannedip Ingilizce konusmak icin yanima geldiler. Sonra bize arkadaslari Ihsan ve Hasan'da katildi. Kendi ifadelerine gore hepsi “Turancilar”. Turkiye'de secimlerde Devlet Bahceli'nin daha iyi sonuc almasindan hosnutlar. Urumiye icin “burasi guney Azerbeycan'dadir, Turktur, Iran'da degil. Iran'in siniri Tahran'da baslar” diyecek kadar da gozukaralar. Ihsan yukarida dediklerini yaziya dokmus ve arkadaslari arasinda dagitmis, devlete haber gitmis ve 6 ay hapis yatmis. Telefonunda ekran koruyucusu olarak Ziya Gokalp'i tasiyacak kadar Turk birligine gonul vermis biri. Seyit ise internette “Turan Birligi” web sitesini takip edermis. Turkce isim alamamaktan sikayetcilerdi, kendi dillerinde egitim yapamamaktan ve devletin yatirimlarinin bolgeye yonlendirilmeyisinden. Turkiye'deki azinlik sorunlariyla paralellik gosteren sikayetler.Bircok konuda anlasmasak ta Iran'in baska bir yuzunu gosteren bir ogleden sonrasiydi. Sehirde gezilmesi gereken yerleri sorunca “pek fazla Turk eseri yok, olanlari da devlet yikiyor zaten, Farslarin ki de bir seye benzemez” diye milliyetci bir tonda cevapladilar.
Sehir icinde dolasinca gercekten ne Turk ne Fars eseri gorulesi pek bir sey yok. Sokakta doviz bufesinin yerini sordugum insanlardan cevap yerine gelen “Turkiyelisen?” “ Istanbuldansin?” , “Ayda ne kadar kazaniyorsun?”, “Sizin orada cok kabara ( eglence) varmis dogru mudur?”, “ Ibrahim'in kizi neden yok televizyonda?”, “ Rus avratlar cok ucuz orada?”, “ Tayyip cok yaksi kisidir?” gibi sorularini cevaplayarak aksami ettim.

Aksam hava kararmaya yuz tutunca iyice kalabaliklasan ana caddeye cikip Istanbul , Ankara isimli magazalarin onunden gecip tezgahlara goz attim. Supermarketlerin onunde tepeleme dizilmis alici bekleyen “Onlem” marka cocuk bezi adina yarasan bir urun, doviz bufesindeki para makinasi “Sayan” marka, otedeki giyim magazasi “Saran” marka satiyor. Kapalicarsiya bakan Muhammed'in lokantasinda “doner” yerken haritaya baktim, Esendere sadece 65 km otede. Goursmek uzere.