Banda Aceh tsunaminin izlerini silmis ( Aceh, Endonezya)

2004 yilindaki Tsunami'de tam 130,000 kisiye mezar olan Bande Aceh sehri felaketten 5 sene sonra yaralarini sarmis gorunuyor.

Sehir icinde dolastiginizda bircok bina yeniden onarilsa da halen bos olan yuzlerce bina var. Bunlarin onarilmama sebebi parasizlik degil, sahipleri tsunamide olmus. Felaketten sonra salgin hastaliklari onlemek icin cesetler cok hizli bir sekilde toplu mezarlara gomulmus. Bugun turistlere tsunami turu olarak onerilen yerlerden biri olan Lambaro mearliginda 46,000 kisi, diger uc toplu mezarlikta ise 54,000 kisi var. Kiyidan dort kilometre iceride tsunaminin getirdigi buyuk gemiyi halen evlerin catisina oturmus haliyle gorebilrsiniz.

Sehrin ticaret merkezinde ise tsunamiden az iz kalmis. Sehir ticari olarak hizla canlanmis, fiyatlar Endonezya ortalamasina gore pahali. Bunun ana nedeni yardim icin gonderilen sivil yardim kuruluslarinin (NGO) elemanlarinin yuksek maaslari. Yerel halk yuksek maaslilara yuksek fiyat cekince fiyatlar sismis. Otelden indirim almak icin “valla da NGO calismiyorum, ben bildigin basit turistim” demek yetiyor. Cogu yabanci yardim kurulusu Nisan 2009 sonu gidecek, onun icin halkin bir kismi sevincli (fiyatlar inecek diye), bir kismi uzgun ( fiyatlar inecek diye). Halkla NGO'lar arasinda zaman zaman surtusmeler yasanmis, nedeni yabancilarin yerel kulturu pek bilmemesi veya batililarin “medeniyet getirme” tutkusu ile yerelleri “modernlestirmeye” kalkmasi. Elimde Weh adasi ve Bande Aceh icin hazirlanmis bir cop geri donusum brosuru var diyor ki ' Coplerinizi ayirin ve bu is belediyenin size verdigi cop kutularina atin ( sehirde her cop icin ayri kutu yok ki), organik coplerinizi kompost yapin -icine solucan atark cabuk curumelerini saglayin- ( burasi tropik ada acikta birakilan hersey curuyor, solucan nerede hem?), yemek artiklarini domuzlara yedirin ( Bande Aceh seriatla yonetilen gayet tutucu bir yer, domuzu nereden, nasil bulacaksin? ). Bunun gibi bircok ornek sayilabilir. Bizim Kizilay yerellere gore en iyilerinden, kaldigim Amca'nin Pansiyonunun ( Uncle's homestay) sahibi Abdul diyor ki “ sizinkiler Lampung'da cok guzel bir koy yapti, en iyisi. Digerlerine siz niye Turkler gibi yapmiyorsunuz? diyoruz.” . Abdul'un bu yorumlarina seviniyorum elbet, daha sonra benim nicin Arapca bilmedigimi merak ediyor, daha once gordugu Turkler biliyormus. Abdul'un kafa karisikliginin nedenini sonra anliyorum, Bande Aceh'te Turkiye adina faaliyette bulunan dernekler “islam” agirlikli. Actiklari okullar, destekledikleri kuran kurslari ve ogretmen evleri var.
Yukaridaki resim: Banda Aceh'te parkta Turkiye'ye tesekkur plaketi... Asagida, park duvarlarindan...

Banda Aceh sehri icinde gorulmesi gereken iki yer var. Biri Baturrahman camii. 1875'te insa edilip sonra Hollandalilarda savasta yikilan ve yine Hollandalilarca yeniden insa edilen cami Tsunami'den az etkilenmis: cevresindeki her bina yikilirken cami ayakta kalmis. Bande Acehliler camiyi Allah'in koruduguna inaniyorlar.

Digeri ise Tsunami muzesi.
icinde kucuk bir havuzun bulundugu muzeye gittigimde dalginca suya bakanlar kimbilir hangi yakinlarini dusunuyorlardi.



Tsunami, 2004 yilina kadar otuzbin kisinin canina mal olan Aceh ayaklanmasinin sonu olmus. Aceh ayaklanmasina onderlik eden GAM tsunami sonrasi merkezi hukumetler anlasmis. Bande Aceh, o zamandan beri seriatla yonetiliyor ama Endonezya usulu yani dogma olan zor gelen yanlari yontularak ama icine hurafeler katilarak. Bira ve sarap yasak ama “sari su” ve “ o visne suyu” lokantalarda mevcut, taksi suruculeri kadin olabiliyor, ya da benzincideki tum pompacilarin sacinin tek teli gozukmeyecek sekilde ortunmus kadinlar olmasi normal. Endonezyali hurafelere bir ornek: kopekler kotu ve pis, kediler iyi, cunku kedileri peygamberimiz bir gun tirnaklarini kestikten sonra tirnak parcalarini seccadenin altina supurup orada unutunca farketmeden yaratmis, kediyi seven peygamberin parcasini sever. Ama (baska bir hurafe) iki kediden cogu bir araya gelirse insanda nezle yapar.

Sehrin ticari ileri gelenleri her yerde oldugu gibi Cinliler.