Borneo Bako Milli Parki

Borneo'nun bati ucunda Bako Milli Parki maymunlari ile unlu. Parkta uc cesit maymun yasiyor: nesli tehlikede olan ilginc uzun burun yapisina sahip probiscus, bu bolgede cok rastlanan makak ve gumussirt.

Bako milli parkina karadan yol yok. Bako pazarinin onunde bir tekne kiralamak gerekiyor. tekneye binerken dikkatli olunmasi gerekiyor dengenizi aman kaybetmeyin cunku tuzlu su timsahlari var.

Su uzerine kurulu balikci evlerinin yanindan gecerek denize dogru ilerliyoruz.

Biraz ileride evlerini gordugumuz balikcilari is uzerinde goruyoruz. Gelgitlerde balik yakalamak icin kullandiklari aglari onarmakla mesguller.
Yirmi dakikalik bir yolculuktan sonra gokyuzunun agaclardan zor gorundugu oldukca nemli ve son derece yesil yagmur ormanina variyorum.
Orman icinde butun gun surecek bir patika secip yurumeye basliyorum. Park gorevlileri karanlik basmadan gelinmesi konusunda butun ziyaretcileri siki siki tembihliyor.

Agaclar sanki benim gibi terden siriksiklama olup tutunacak yer arayanlara el vermek ister gibi binlerce kokunu yola sermis.
Yurumeye basladiktan on dakika sonra agaclarda probiscus maymunlarini goruyorum. Probiscuslar cekingen bir tur, dallardan inmeden uzaktan yuruyusculeri seyretmeyi tercih ediyorlar. Ancak yarim saat otede karsilastigim makak maymunlarinda durum tam tersi, bu merakli tur neredeyse objektifin icine girecek.

Park icinde bes-alti saat dolastiktan sonra kiyiya geri donuyorum. Gelgitle sular epeyi cekilmis, dort saat once gordugum adacik simdi kara olmus.
Yolda gumussirt maymunlari dinlenirken buluyorum. Oylesine yayilmislar ki. Yol vermeye niyetleri yok gibi. Yarim saat kadar dinlenen maymunlara bakip -aslinda caktirmadan soluklaniyorum, cok nemli ve sicak- fotografliyorum.

Denizin yanindayken pacalari sivayip biraz serinleyeyim diyorum, sansima orada tabelalari boyayan park gorevlisi mudahele ediyor: " suyun dizkapagina geldigi yerlerde timsahlar var, istersen park merkezinde serinle". Onerisini hemen kabul ediyorum.Park merkezine donuste onlarca maymunu ziyaretciler arasinda gorunce sasiriyorum.


Geri donmek icin kafeye toplanan ziyaretcilerle maymunlar arasinda kedi-fare oyunu oynaniyor. Yalniz burada kedi rolunde maymunlar var. Kafede yemek yiyen, bir sey icen musterinin dort besi birden yaklasiyor, musterinin dikkati dagilinca maymunlardan biri masaya firlayip sasirtici bir hizla ne varsa caliyor: kola, biskuvi, yemek, gozluk vb.Maymunlarin sodali icecegi bu kadar sevdigini bilmezdim dogrusu. Ya da biskuviye olan duskunluklerini.
Icecegime iki elle sarilip sirt cantami bacaklarim arasinda garantiye aliyorum. Ne olur ne olmaz, ne de olsa Bako milli parki hizli maymunlarin mekani.

Canli Muze: Sarawak Kultur Koyu, Kuching

Sarawak Kultur Koyu, Kuching kentine bir saat uzaklikta ormanin kenarina kurulu. Koyde Borneo'da yasayan 8 buyuk etnik grubun yasamlari "sergileniyor". Yasam nasil sergilenir mi? Anlatmasi zor. En iyisi gelin evlere beraber girelim.

Adimlarimiza dikkat edelim biraz, Melanau'lara ait evlerin merdivenleri biraz dikce.


Evler, kabilelerin yasadigi bolgelerin ozelliklerine gore degisiklikler gosteriyor. Ornegin asagidaki "uzunev" pirinc uretimi yapan ve duz alanlarda yasayip arada su baskini ve diger kabilelerin saldirisina ugrayan kabilelere ait. Yerden yuksek giris hem suya hem dusmana karsi savunma sagliyor, tabi merdivende oyle. Evin icinde kabileye ait bireyler gunluk yasamlarina devam ediyor. Bunun icin kendilerine maas odeniyor.
Yemeklerinin bir kismi evde pisiyor. Isterseniz kucuk bir ucret karsiligi siz de tadina bakabilirsiniz. Ev sahipleri sizi iceride dolastirip hayatlarini anlatiyorlar, sorularinizi cevapliyorlar. Yeterince vakit gecirdiniz mi? Yandaki eve misafir gidebilirsiniz.

Burada el sanatlari ile ugrasan bir kabile uyesi susleme yapiyor. Denemek ister misiniz? Hadi simdi bicakla oynayip bir yerimi kesmeyeyim dediniz, o zaman bir seyler daha yiyin.
Ya da siradaki baska bir eve daha ugrayin.
Hiim, biraz daha yemek. Bu koyun insani doyurucu bir etkisi var.
Aksamustu Borneo folk danslarinin tanitildigi bir gosteriye ugrayabilirsiniz. Mesela asagaki dansci kafatasi avcisi Iban'lardan.
Son derece hareketli baska bir dans ise sadece hasat toplama zamani ( Haziran) yapilan Dawai dansi.
Artik aksam oldu, sehire geri donme zamani. Yine bekleriz.

Borneo ormanlarinda bir vaha: Kapit

Kapit, rejang nehri uzerinde en yakin sehre 120 kilometre mesafede bir sehir. Buraya ulasim sadece nehirden, baska yol yok. Kapit tuccarlari ve yerel yonetim birimleri ile yiyecek almak icin gelen yada devletle isi olanlar icin Borneo ormanlari ortasinda adeta bir vaha.

Sabah gunes henuz yakmaya baslamadan kalkiyorum. Amcacim sehir meydaninda bir "kopi" icip sabah iskeleye gelenleri seyretmek. Kopi, kahvenin Malezya usulu demlenmis olani, uzun surahi icinde filtre ile iki dakikada hazirlayip getiriyorlar. Icecekseniz aman seker koymasinlar, onlar koyarsa ellerinin ayari yok bes kasiktan asagi kesmez. Hafif bir muzik sesi duyuyorum. Muzigin geldigi yana baktigimda nufusun cogunu olusturan Cinlilerin tai-chi icin toplandigini goruyorum.
Kasaba henuz uyanmaya basliyor. Parklar canlaniyor.
Sabah sabah yikanan camasirlar balkonlara asiliyor. Sabah kahvaltisi icin pilav ve tavuklar hizli hizli yeniyor.
Geceden islerini yetirtiremedigi belli iki tomruk gemisi islerini hizla bitirmeye calisiyorlar. Birazdan buradan nehrin yukarisina mal goturen tekneler gecmeye baslayacak, nehrin trafigini etkilememeleri gerekiyor.

Saat ona yaklasinca cocuklar grup halinde "en yukaridan kim suya atlayacak" yarisina giriyorlar.
Bolgenin en buyuk binasi yerel yonetime ait. Binanin zengin gorunumu orman gelirlerinin ne kadar oldugunun bir gostergesi.
Sehrin sokaklari arac dolu, ama kasabanin her iki yanindaki 10 kilometrelik yol disinda arac surebilecekleri bir yer yok. Gosteris merakinin akla zaferi diyelim.
Alisverislerini tamamlayan Rejang nehri sakinleri "orada bir yerledeki" evlerine donuyorlar: cimento, tup, pirinc vb. Hersey tek tek tekne ile tasinmak zorunda.
Ticari gemilerde gelmeye basliyor, ogleye dogru sicaklik ve nem dayanilmaz hale geliyor. Kendime golge bir yer arayip, aciyorum kitabimi. Hayat buralarda yavas ve sanki yuzyillardir ayni. Oysa bizim daha gidecek yolumuz var, yarin sabah Kuching'e gitmeli ama once bir kopi daha, sekersizzzzz olsun.

Rejang nehri boyunca Borneo'nun iclerine: Sibu - Kapit yolu

Rejang nehri Borneo'nun iclerinde Iran daglarinda dogup yaklasik 760 km yol aldiktan sonra Guney Cin Denizine dokuluyor. Nehir yol aldigi alan icin tek ulasim yolu. Nehir boyu Sibu sehrinden itibaren ( denizden 60 km iceride) gecilmez ormanla kapli. Rejang uzerinde Sibu'dan sonra tek kasaba denebilecek yer Kapit sehri. Bugun sizinle herhangi Borneo ormanlarinin icine 120 km daha girecegiz, baska yol olmadigi icin Rejang uzerinden gidecegiz.

Sibu'dan bindigim arac yaklasik 80 kisi tasiyabilen , kucuk ama cok hizli bir tekne. Saatte 55 km hiza cikabiliyor. Baska ulasim araci olmadigi dusunulurse oldukca hizli. Sibu sehri cikisinda onlarca kereste fabrikasi goruyoruz. Sibu bolgenin endustri merkezi oldugu icin beklenen bir goruntu, ancak kerestehaneler bayagi bir sure yol olmayan yerlerde de devam ediyor.
Sibu'dan yirmi kilometre daha Borneo iclerine girince kerestehaneler once kuculup sonra yokoluyor. Yerlerine agaclarina arasina sikismis aralarinda uzun mesafeler olan tek baslarina evler aliyor. Buralarda kacak Filipinli ve Endonezyali iscilerin calistigi soyleniyor, polis kontrolu olmadigi icin kanunsuz agac kesiminde calisiyorlar.

Evlere giden iskelelerdeki kayik sayisi ev sakinlerinin sayisini el veriyor. Bazilarinin iskelesi kalabalik. Insanlar yikanma ve camasir yikama ihtiyaclarini bu sularda karsiliyorlar (Botlarin yanindaki kucuk sapka, aslinda yikanan bir Iban koylusu). Bolgede geleneksel olarak kurulan "uzunevler" ( longhouse ) tek cati altinda yasayan bir koy aslinda. Yukaridaki resimdeki yaklasik 150 metre uzunlugunda bir "ev". Her kapi bir aileye ait ve ortak: kapiyi actiginizda koy meydanina cikiyorsunuz, o kapidan girip 10 metre yuruyup ikinci kapiyi actiginizda bir aileye ait olan ozel bolumdesiniz. Koyun ana meydanina girebilmeniz dahi koyun sefinin iznine bagli. Evlerin bu sekilde yapilmasinin sebebi savunma kolayligi. Simdi tekneyi kullanan su sakin gorunumlu Iban koylusu elli sene oncesine kadar kafatasi avlayan bir kulturden geliyor. Uzunevlerin bazilarinda halen gencliginde avladigi kafataslarini saklayan yaslilara rastlamak mumkun.Kapit'den bir onceki koyde (Song) yolcu indiyoruz.
Uzaktan sakin gorunen koy birden canlaniyor, nasil canlanmasin dis dunyaya tek baglantilari gunde iki kez ugruyor.
Insanlar akrabalarini karsilayip onlarin getirdigi erzaklari yukleniyorlar, sonra nerede oldugunu goremedigim evlerine -nehir uzerinde bir yerlere- yollaniyorlar.

Borneo'nun en buyuk nehrinin uzerindeki en buyuk sehir: Sibu

Sibu sehri Borneo'nun en uzun nehri olan Rejang'in uzerindeki en buyuk yerlesim birimi. Denizden yaklasik 60 km iceride kurulu olan sehir ulasim ve kerestecilik merkezi.

Sehir nufusunun cogu Cinli ve Tayvan'lilarla ayni kokeni paylasiyor. Sehirde bircok Cinli tapinagi yer aliyor. Borneo, bir Ingiliz ailenin "kisisel devleti" iken devletin basi ve sahibi Brooke ailesi Sibu bolgesinde keresteciligi baslatmak icin Cin'den gocmenlerin gelmesini tesvik etmis. Sehrin bugunku etnik yapisi yuz sene onceki bu davetin bir sonucu.
Sibu, nehir uzerindeki konumu nedeniyle onemli bir ticaret merkezi. Malezya'nin en buyuk kapali "halk pazari" ve en buyuk sehir meydani Sibu'da. Bu iki bilgi sehrin ekonomisi hakkinda bize iyi bir fikir veriyor.
Sibu'ya gelmemin sebebi Borneo'nun icine ulasabilmek. Sibu'dan sonra karayolu sona eriyor. Burasi bir anlamda yolun sonu. Halbuki onumuzde gezilmesi bekleyen cok genis bir cografya var. Bir sonraki yolculugumuz Borneo'nun kalbine, nehirden baska ulasim yolunun olmadigi Kapit sehrine. Simdilik gun batiminda balik tutanlari seyrederek biraz gevseyelim, yol yarina.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...